Jeżeli Bóg istnieje…Wolność człowieka a hipoteza teistyczna. Wybór tekstów, red. Andrzej P. Stefańczyk, tłumaczenia i komentarze M. Iwanicki, E. Jung, A. Kijewska, M. Koszkało, A. Stefańczyk, TN KUL, Lublin 2018:
i Wprowadzenie, s. 9-22.
ii. Gottszalk z Orbais: Wstęp, 23-30.
– 'Dłuższe wyznanie wiary’, s. 31-54.
– 'O predestynacji’, s. 55-105.
iii. Hinkmar z Reims,
– 'List do mnichów i prostego ludu swojej
diecezji’, s. 107-114.
iv. Luis de Molina: Wstęp, s. 369-376.
– 'O zgodności wolnego wyboru z darami łaski, z Bożą przedwiedzą,
opatrznością, predestynacją i reprobacją’, s. 377-480.
v. Gottfried W. Leibniz: Wstęp, s. 481-496.
– 'Rozprawa o predestynacji i łasce’, s. 497-530.
Jednym z najszerzej dyskutowanych problemów współcześnie w filozofii jest kwestia wolnej woli. Zagadnienie wolnej woli dotyczy tego, czy samą wolną wolę albo jej jakiś rodzaj konieczny dla moralnej odpowiedzialności daje się uzgodnić z przyczynową determinacją działania przez czynniki niezależne od kontroli sprawcy. Działanie bowiem zostaje zdeterminowane przyczynowo, jeżeli istotne czynniki o charakterze przyczynowo-skutkowym występują lub są aktywne przed pojawieniem się sprawcy, co dodatkowo w połączeniu z prawami natury – jedno i drugie jest poza kontrolą sprawcy – gwarantuje bezwzględnie wystąpienie działania na skutek procesu przyczynowego, który rozpoczyna się od wcześniejszych czynników przyczynowych i kończy się zaistnieniem działania. Czynność zostaje przyczynowo zdeterminowana przez czynniki pozostające poza kontrolą sprawcy, jeśli wystąpienie działania jest warunkowane procesem przyczynowym, który pochodzi i bierze początek w atemporalnej woli Boga i ostatecznie kończy się na wystąpieniu działania.
Dyskusja o wolnej woli prowadzi do problemu zasługi i kary, winy i odpowiedzialności, umysłu i ciała, konieczności i możliwości, wieczności i czasu, dobra i zła. Wspólnym mianownikiem zarysowanego wyżej zagadnienia jest problem fatalizmu, fatalizmu teologicznego, ale także logicznego. Logiczna wersja fatalizmu zakłada, że każde zdarzenie przyszłe jest zdeterminowane przez to, co już jest prawdziwe, w szczególności przez prawdę, która się wtedy zdarzy. Teologiczny wariant fatalizmu natomiast suponuje predestynację wszystkich okoliczności i zdarzeń w takim zakresie, w jakim boski byt poznaje wcześniej albo wprost z wieczności, że dane zdarzenia będą miały (mają) miejsce. Problem fatalizmu teologicznego stanowi bowiem tu główny temat i przedmiot rozważań, ponieważ prezentowana książka dotyczy w gruncie rzeczy kwestii fundamentalnej dla nauki chrześcijańskiej, a mianowicie rozumienia Boga i wolności człowieka, dotyczy zatem trzech zasadniczych pytań, mianowicie, (a) czy Bóg jest wszechwiedzący, (b) czy jest wszechmocny, tzn. skuteczny w swoim działaniu, i (c) czy jest dobry.
Niniejsza publikacja jest w jakiś sposób odpowiedzią na zainteresowanie problematyką wolnej woli i hipotezą teistyczną we współczesnej filozofii począwszy od lat sześćdziesiątych ubiegłego stulecia i publikacjach A. N. Priora, Ch. Hartshorna, Nelsona Pike czy Richarda Taylora, a współcześnie W. Haskera, Petera Inwagena, Alvina Plantingi i wielu innych. Publikowany tom przekładów klasyków omawianego zagadnienia na język polski wypełnia brakującą lukę ważnych i nośnych filozoficznie tekstów w filozoficznej literaturze polskiej. Warto podkreślić, że deficyt adekwatnych przekładów także w filozoficznej literaturze anglojęzycznej skutkował zupełnie błędnymi interpretacjami albo wprost nieporozumieniami, o czym dość dobitnie pisze W. L. Craig.
Prezentowany tom przekładów zawiera nietłumaczone do tej pory pisma myślicieli chrześcijańskiego Zachodu dotyczące problemu wolnej woli, predestynacji i przedwiedzy Boga począwszy od wieku IX do czasów współczesnych. Publikacja obejmuje zatem: (1) pisma Gottschalka z Orbais, Hinkmara z Reims i Jana Szkota Eriugeny – kwestia kontrowersji o predestynację w wieku IX; (2) Roberta Grosseteste traktat De libero arbitrio; (3) rozwiązanie problemu predestynacji przez Jan Dunsa Szkota; (4) fragmenty traktatu Tomasza Bradwardiny De causa Dei; (5) część czwartą dzieła Luisa de Moliny De concordia…, w której autor sformułował swoją naukę o wiedzy pośredniej – scientia media;(6) fragmenty komentarza W. G. Leibniza De praedestinatione et gratia do komentarza G. Burneta; (7) artykuły współczesnych filozofów analitycznych Adamsa i Fischera.
