Speculum philosophiae

Sztuka religijna kręgu Kościoła wschodniego nie jest narracyjną ozdobą świątyni ani dydaktycznym przekazem, upiększającym ściany budynku, w którym gromadzą się wierni, aby słuchać Bożego Słowa i sprawować eucharystię. Ikony, zarówno w formie monumentalnej jako polichromie naścienne, jak i malarstwo sztalugowe czyli ikony umieszczane w ikonostasie, są szczególnymi nośnikami chrześcijańskich idei. Przede wszystkim uobecniają dla nas postaci i wydarzenia z historii zbawienia. Ikony odwzorowują również hierarchiczność stworzenia, strukturę świata duchów i świata rzeczy cielesnych. Afirmują egzystencjalną zależność stworzenia od Stwórcy, wreszcie objawiają Boże zbawcze i uświęcające działanie w świecie.

Malarstwo monumentalne Grzegorza Zinkiewicza jest wyjątkowe na tle współczesnej sztuki sakralnej w Polsce. Cechą najistotniejszą jego twórczości jest kontynuacja klasycznej, bizantyńskiej tradycji ikonograficznej, zarówno w aspekcie formy, stylistyki i plastycznych środków wyrazu, jak i od strony kanonu, definiującego treściową zawartość wizerunków.

Malarstwo ikonowe Grzegorza Zinkiewicza brzmi trochę obco na gruncie zakorzenionej w polskim prawosławiu sztuki religijnej, ponieważ ikonograf pomija w swoich inspiracjach tradycję rosyjskiej XIX wiecznej ikony sentymentalnej, a sięga bezpośrednio do średniowiecznej ikony bizantyńskiej i dzięki jej cechom formalnym kształtuje uniwersalizm  sztuki chrześcijan w XXI wieku. W jego współczesnych ikonach odczytamy bowiem mistyczną teologię światła, tak przecież zakorzenioną w tradycji patrystycznej, która w świetle materialnym widzi obraz światła duchowego, będącego Bożą stwórczą i przebóstwiającą mocą.

Grzegorz Zinkiewicz jest autorem polichromii w kaplicy Prawosławnego Ordynariatu Wojska Polskiego w Warszawie, utrzymanych w bizantyńskiej, klasycznej formie.

 

Styl ikon Grzegorza Zinkiewicza jest oszczędny i ascetyczny, pozbawiony rozpraszających uwagę drugorzędnych szczegółów. Światło i rytm stanowią tu dominujące wartości estetyczne. Wrażenie ascetyzmu i surowości artysta osiągnął przez rytmiczny układ kompozycji i ograniczoną paletę barw. Światło białych szat świętych i błękitu tła zostało zintensyfikowane w ciepłym odcieniu żółtej ochry, która kolorystycznie spina wszystkie elementy kompozycji.

Światło łagodnie modeluje oblicza biskupów, którzy w orszaku zwracają się ku Chrystusowi: Grzegorza Teologa, Bazylego Wielkiego, Atanazego, Grzegorza Palamasa, Cyryla Aleksandryjskiego.

Ikonograf poszukuje wewnętrznej harmonii barw i modelunku. Jego kompozycje są podporządkowane idei spokoju, bezruchu i zatrzymania w czasie. Rytm procesji, hieratyczność postaci oraz umowność przestrzeni w obrazie wyrywają widza ze świata, którym rządzi prawo przemijania, ciągłego powstawania i ginięcia, przenoszą go natomiast do rzeczywistości bezsłownej kontemplacji.

 

Jeśli szukamy odpowiedzi na pytanie, jak namalować wieczną rzeczywistość Boga, to te ikony dadzą nam odpowiedź. Widz stojący przed ikonami Grzegorza Zinkiewicza nie zostanie poruszony emocjami, które by z tych obrazów płynęły, nie zatrwoży go również walka szatana z Bogiem, cierpienie i grzech, ponieważ namalowany świat jest  przeniknięty Bożą świętością, a walka dobra ze złem już się zakończyła. Dzięki tej właśnie sztuce możemy zatęsknić za wiecznością i za Bogiem, odczytać i zrozumieć Piękno ukryte w świetle. Może poprowadzić nas ona ku ołtarzowi i ku komunii z Bogiem.

Anna Palusińska