Speculum philosophiae

Myśl Hildegardy z Bingen nie była obca Kuzańczykowi. W jego księgozbiorze znajdował się (zachowany do dzisiaj) rękopis Liber scivias autorstwa Hildegardy.

Codex Cusanus 63. „Scivias” Hildegardy z Bingen

Wpływ mniszki z Bingen na filozofię i teologię jej młodszego o czterysta lat rodaka to temat, który wciąż wymaga wielu badań, choć istnieje kilka prac poruszających tę problematykę. Ann W. Astel pisała o Eucharystii i pamięci w Scivias i kazaniach Kuzańczyka, a Viki Ranff o pokorze (w L’humilité
 chez les mystiques rhénans et Nicolas de Cues) i wcieleniu (w Der Gottes-Gedanke des Nikolaus von Kues) u obu autorów (z jakiegoś powodu o Hildegardzie chętnie piszą kobiety).

Widok z Bingen na dolinę Renu

Hildegarda urodziła się w 1098 roku w rodzinie szlacheckiej. Już jako mała dziewczynka przeżyła swoją pierwszą wizję, o której nie potrafiła jednak nikomu opowiedzieć. Wcześnie rodzice oddali ją pod opiekę Jutty von Sponheim, młodej kobiety wysokiego pochodzenia, która żyła jako rekluza w zamkniętej celi przy klasztorze benedyktynów w Disibodenberg.

Oddanie Hildegardy do klasztoru. Kopia płaskorzeźby z 1898 z Rochuskapelle. Sabina Flanagan we właściwym sobie tonie dodaje, że przedstawiona scena nie ma wiele wspólnego z rzeczywistością i przypomina raczej komitet powitalny w internacie.

Z biegiem czasu do Jutty dołączało coraz więcej dziewcząt. Żeńska wspólnota o charakterze pustelniczym przekształciła się w klasztor benedyktynek zależny od opata Disibodenbergu. Po śmierci Jutty w 1136 roku na przełożoną wybrano Hildegardę. Doprowadziła ona do założenia nowego klasztoru koło Bingen, na górze św. Ruperta. Później założyła także drugi klasztor po przeciwnej stronie Renu w Eibingen.

Makieta niezachowanego do dziś klasztoru w Disibodenberg.

Hildegarda zasłynęła z powodu wizji, które utrwaliła w trzech księgach: Scivias, Liber vitae meritorum i Liber divinorum operum. Fragmenty jej dzieł były czytane podczas soboru w Trewirze, wtedy też jej pisma zyskały oficjalną aprobatę Kościoła. Oprócz dzieł teologicznych Hildegarda jest autorką książek zawierających treści przyrodnicze, medyczne, a także pieśni (do których komponowała muzykę) i uważanej za najstarszy moralitet sztuki Ordo virtutum.

Ilustracja ze „Scivias” przedstawiająca Hildegardę zapisującą na tabliczce treści, które otrzymuje z góry pod wpływem Bożego natchnienia.

„Sybilla znad Renu” cieszyła się dużym szacunkiem wśród sobie współczesnych. Korespondowała z papieżem, cesarzem, biskupami i książętami, a także ze zwykłymi ludźmi, którzy prosili ją o błogosławieństwo i pytali o radę.

Mapa przedstawiająca geograficzną lokalizację korespondentów Hildegardy

Nie uchroniło jej to jednak przed różnymi konfliktami, z których najostrzejszy był zapewne spór z kapitułą katedry w Moguncji, który doprowadził do nałożenia ekskomuniki (później uchylonej) na cały klasztor w Rupertsbergu. Spór zakończył się krótko przed śmiercią Hildegardy w 1179 roku.

Śmierć Hildegardy. Kopia płaskorzeźby z 1898 roku z Rochuskapelle.

Wizje Hildegardy zapisane w Scivias (od „sci vias Domini” – „poznaj drogi Pana”). Ilustracje z Rupertsberg Codex. 

I, 3: Wszechświat

„Potem zobaczyłam szeroki przyrząd, okrągły i zacieniony, w kształcie jaja, mały u góry, szeroki w środku i zwężający się ku dołowi” (tłum. własne z jęz. ang.)

II,1: Stworzenie świata

Fragment miniatury przedstawiającej stworzenie, upadek i odkupienie człowieka.

II, 2: Trójjedyny Bóg

„Potem zobaczyłam bardzo jasne światło i w nim postać ludzką w kolorze szafiru, która była całkowicie rozżarzona miękkim czerwonawym ogniem. I jasne światło opromieniało czerwonawy ogień, a czerwonawy ogień jasne światło, a jasne światło i czerwonawy ogień całą ludzką postać, tak że tworzyły razem jedno światło o tej samej mocy i jasności” (Liber scivias II,2; tłum. własne z jęz. niem.)

Szafirowoniebieska postać ludzka przedstawiająca Syna Bożego.

Czerwonawy (rudawy) ogień otacza ludzką postać. Oznacza on Ducha Świętego i Jego rolę we wcieleniu.

Zewnętrzny krąg białego światła, który oznacza Boga Ojca.